İSTANBUL (AA) – MÜCAHİT TÜRETKEN – Bilimler tarihi alanında yaptığı çalışmalarla dünyanın en değerli otoritelerinden kabul edilen Prof. Dr. Fuat Sezgin, vefatının üçüncü yılında anılıyor.
AA muhabirinin kaynaklardan derlediği bilgilere nazaran, 24 Ekim 1924'te Bitlis’te dünyaya gelen Fuat Sezgin'in babası Mirza Mehmet Efendi, annesi Cemile Hanım'dır. Sezgin'in ailesi aslen Siirt'in Şirvan ilçesinden olup ataları asırlarca Şirvan beyefendileri olarak Osmanlı Devleti'ne hizmet etti.
Sezgin, ilkokulu Doğubayazıt'ta, ortaokul ve liseyi ise Erzurum'da okuyup 1943'te İstanbul'a geldi.
Çocukluğundan itibaren mühendis olmak isteyen Sezgin, bir tavsiye üzerine katıldığı İstanbul Üniversitesi Şarkiyat Araştırmaları Enstitüsünde misyon alan Alman Doğubilimci Hellmut Ritter'in semineri sonrası akademik hayatını değiştirdi.
Sonrasında birebir enstitüde, alanının en kıymetli uzmanlarından olan Ritter'in öğrencisi olan Sezgin, hocasının bilimlerin temelinin İslam bilimlerine dayandığını belirtmesi üzerine bu alana ağırlaştı.
Sezgin, 1951'de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesini bitirdikten sonra Arap Lisanı ve Edebiyatı üzerine çalışmaya başlayarak, 1954'te “Buhari'nin Kaynakları” isimli doktora tezini tamamladı.
Bu teziyle Sezgin, hadis kaynağı olarak İslam kültüründe kıymetli bir yere sahip olan Buhari'nin (810-870) bilinenin bilakis kelamlı kaynaklara değil, yazılı kaynaklara dayandığı tezini ortaya attı. Bu yazılı kaynakların İslam'ın erken devrine, hatta 7. yüzyıla kadar gittiğini ortaya koydu. Sezgin'in bu tezi, oryantalist etraflarda büyük yankı uyandırdı.
– MBK kararı sonrası Almanya'ya gitmek zorunda kaldı
Sezgin, bir gün üniversiteye giderken gazetede, 27 Mayıs 1960 askeri darbesi sonrası oluşturulan Ulusal Birlik Komitesinin (MBK) aldığı kararla üniversitelerden uzaklaştırdığı “147'likler” olarak bilinen “zararlı akademisyenler” ortasında yer aldığını öğrendi.
Kendisine daha evvel yurt dışından yapılan çok sayıda teklifi ülkesine bağlılığı hasebiyle reddeden Sezgin, verilen bu karar sonrasında Almanya'ya gitmek zorunda kaldı.
Frankfurt Üniversitesinde konuk doçent olarak ders vermeye başlayan Sezgin, Cabir bin Hayyan üzerine hazırladığı tezle 1966 yılında profesör oldu.
Sezgin, bilimsel çalışmalarını Arap-İslam kültürünün natürel bilimler tarihi alanında ağırlaştırdı. 1966'da İslam uygarlık tarihçisi Ursula Sezgin'le evlendi. Bu evlilikten 1970'te kızı Hilal dünyaya geldi.
Prof. Dr. Sezgin, 1982'de J. W. Goethe Üniversitesine bağlı Arap-İslam Bilimleri Tarihi Enstitüsü'nü ve bir yıl sonra da müzesini kurdu.
Sezgin, yöneticiliğini yürüttüğü enstitünün müzesinde Müslüman alımlar tarafından yapılmış aletlerin ve bilimsel araç ve gereçlerin numunelerini büyük bir itinayla yaptırarak sergiledi.
Fuat Sezgin, insanlık tarihinin başlangıcından bugüne kadar alanında yazılan en kapsamlı eser olarak gösterilen Arap-İslam Bilim Tarihinin birinci cildini 1967'de tamamladı. Sezgin, yapıtının 18. cildini yazarken 30 Haziran 2018'de tedavi gördüğü hastanede vefat etti. Fatih Camisi'nde kılınan cenaze namazının akabinde Gülhane Parkı'nda toprağa verildi.
Sezgin, hayattayken 2008'de Gülhane Parkı'nda İstanbul İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi ve bu müzenin faaliyetlerini desteklemek emeliyle da Fuat Sezgin İslam Bilim ve Tarihi Araştırmaları Vakfı kuruldu. 2013 yılında ise Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi bünyesinde Prof. Dr. Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Enstitüsü kuruldu.
Ayrıyeten Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın himaye ve öncülüğünde 2019 yılı, “Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı” ilan edilerek bu kapsamda birçok çalışma ve aktiflik gerçekleştirildi.
Arapça, Almanca, Latince, İbranice, Süryanice'nin de dahil olduğu birçok lisanı çok güzel derecede bilen Sezgin, milletlerarası çok sayıda değerli ödül ve nişana da layık görüldü.
Ömrünün son günlerine kadar ilmi faaliyetlerine devam eden Sezgin, bütün akademik hayatı boyunca bilimin ve teknolojinin birinci kez Doğu toplumlarında ortaya çıktığını ve İslam medeniyeti üzerinden dünyaya yayıldığını kanıtlamaya çalıştı ve yapıtlarıyla bunu başardı.
Sezgin, yapıtları ve yaptığı çalışmalarla tüm dünyaya bilimsel ilerleme sürecinin bir milletin değil, bütün bir insanlığın malı olduğunu ortaya koydu.
Prof. Dr. Fuat Sezgin, ömrü boyunca Kahire Arap Lisanı Akademisi, Şam Arap Lisanı Akademisi, Fas Rabat Kraliyet Akademisi, Bağdat Arap Lisanı Akademisi, Türkiye Bilimler Akademisi onur üyeliği de dahil olmak üzere çok sayıda değerli akademide yer aldı.
– Yapıtları
Geride çok büyük bir ilmi miras bırakan Prof. Dr. Fuat Sezgin'in en değerli yapıtı, birinci cildi 1967'de yayımlanan 17 ciltlik Arap-İslam Bilim Tarihi'dir. Sezgin, bu yapıtı için yaklaşık 300 bin yazma yapıtı yerinde inceledi.
Prof. Dr. Sezgin, bu yapıtında, Kur'an bilimleri, hadis, fıkıh, kelam, ideoloji, tarih, tasavvuf, edebiyat, şiir, tıp, farmakoloji, zooloji, veterinerlik, simya, kimya, botanik, ziraat, astronomi, astroloji, meteoroloji, matematiksel coğrafya ve haritacılık üzere birçok mevzuyu derinlemesine inceledi.
Sezgin, ayrıyeten 1984'ten itibaren Arap İslam Bilimleri Tarihi mecmuasını yayımladı.
Prof. Dr. Sezgin'in, coğrafya, Avrupalı seyyahların seyahatnameleri, matematik, astronomi, ideoloji, tıp, müzik, nümizmatik, tarih yazıcılığı ve öteki bahislerde yazılmış yepyeni yapıtların tıpkı basımlarını ve bu hususta araştırma yapmış Batılı bilim insanlarının yapıtlarını içeren seriler halinde bin 300 cilt civarında yayını bulunuyor.
Fuat Sezgin'in, “Buhari'nin Kaynakları”, “İslam'da Bilim ve Teknik”, “İslam Uygarlığında Mimari, Geometri, Fizik, Kimya, Tıp Saatler, Optik, Mineraller, Savaş Tekniği, Antik Objeler”, “İslam Uygarlığında Astronomi Coğrafya ve Denizcilik”, “Bilim Tarihi Sohbetleri”, “Tanınmayan Büyük Çağ İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi'nden”, “Amerika Kıtasının Müslüman Denizciler Tarafından Kolomb Öncesi Keşfi ve Piri Reis”, “İslam Bilim Tarihi Üzerine Konferanslar”, “İslam'da Bilim ve Teknik” ve “İslam Kültür Dünyasının Bilimler Tarihindeki Yeri” kitapları da Türkçe olarak basıldı.
